ACM Prioriteringskader en Kapitaalstrategie: Hoe Netbeheerders Voorbereid Zijn op de Energiewet 2026

De energietransitie en de elektrificatie van industrie, mobiliteit en huishoudens zetten het Nederlandse elektriciteitsnet onder ongekende druk. Netcongestie is inmiddels geen tijdelijke uitdaging meer, maar een structureel probleem. Om hierop te reageren, introduceerde de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een prioriteringskader dat maatschappelijke projecten voorrang geeft bij schaarse netcapaciteit. Dit raakt niet alleen operationele keuzes, maar ook de kapitaalstrategie van netbeheerders.

Het Juridisch Kader: Van Elektriciteitswet naar Energiewet

Tot 2026 geldt de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet. Deze wetten bepalen dat netbeheerders gereguleerde monopolies zijn, uitsluitend wettelijke taken mogen uitvoeren en dat ACM tarieven en rendement bewaakt. Kapitaalbeheer moet gericht zijn op continuïteit en publieke belangen.

Vanaf 2026 treedt de nieuwe Energiewet in werking. Belangrijke veranderingen:

·     Introductie van systeembeheer en nadruk op toekomstbestendig kapitaalbeheer.

·     Mogelijkheid voor kapitaalinjecties door de Staat, onder strikte governance-afspraken.

·     Faciliteren van een investeringsopgave van €30 miljard tot 2030.

ACM Prioriteringskader: Wie Krijgt Voorrang?

Sinds oktober 2024 is het prioriteringskader van kracht, definitief vanaf 2026. Het bepaalt welke projecten voorrang krijgen bij aansluiting in congestiegebieden.

Hoofdcategorieën

1.    Congestieverzachters

Projecten die congestie verminderen en extra netcapaciteit creëren.Voorbeelden:  batterijopslag, flexibiliteitscontracten, redispatch-afspraken, hybride zon/wind + batterij.

Tot 2026: First Come, First Served (FCFS).

Vanaf 2026: Mogelijk op basis van maatschappelijke impact (hoeveelheid vrijgemaakte capaciteit, kosten-efficiëntie).

2.    Veiligheid

Essentiële functies voor nationale en maatschappelijke veiligheid.

Voorbeelden: ziekenhuizen, noodcommunicatie, waterbeheer.

Regel: FCFS.

3.    Basisbehoeften

Projecten die voorzien in fundamentele maatschappelijke functies.

Voorbeelden: woningbouw, onderwijs, drinkwaterbedrijven.

Regel: FCFS.

Impact op Kapitaalbeheer

Het prioriteringskader beïnvloedt investeringsbeslissingen op drie manieren:

1.    Focus op congestieverlichting

Investeer in projecten die congestie verminderen, zoals batterijen en flexibiliteitsplatformen.

2.    Maatschappelijke verantwoording

Reserveer budget voor projecten die vallen onder veiligheid en basisbehoeften. Zorg voor transparantie richting aandeelhouders en overheid.

3.    Governance en kapitaalversterking

Bereid statuten en aandeelhoudersafspraken voor op mogelijke kapitaalinjecties door de Staat. Bouw een robuuste kapitaalstructuur om de investeringsopgave tot 2030 te dragen.

Aanbevelingen voor Netbeheerders

·     Strategisch:

Stel een investeringsprioriteitenlijst op volgens ACM-kader en ontwikkel een interne methodiek voor maatschappelijke impact.

·     Financieel:

Herzie kapitaalstructuur en dividendbeleid in lijn met de Energiewet. Onderzoek hybride financieringsvormen (publiek + privaat).

·     Operationeel:

Versnel implementatie van flexibiliteitsplatformen en batterijprojecten. Richt een governance-team in voor prioriteringsbesluiten.

Conclusie

Het ACM-prioriteringskader en de nieuwe Energiewet vragen om een proactieve kapitaalstrategie die maatschappelijke belangen en congestieverlichting centraal stelt. Dit is niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een kans om de energietransitie versneld mogelijk te maken.